عرضه اولیه چیست؟
عرضه اولیه سهام شرکتها یکی از گزینههای بسیار جذاب برای سرمایه گذاران، به ویژه افراد تازه وارد در بورس به شمار میرود.
چون سهامهایی که در این عرضه به فروش میرسند در بیشتر مواقع سودآور هستند. و به همین دلیل، طرفداران زیادی دارند.
در این قسمت از مقاله، خرید عرضه اولیه را مورد بررسی قرار میدهیم.
عرضه اولیه سهام (Initial Public Offering)
این اصطلاح که ترجمه عبارت «(Initial Public Offering (IPO» است به اولین روز عرضه سهام یک شرکت در بازار بورس اشاره میکند.
که در آن، درصد مشخصی از کل سهام شرکت برای نخستین بار در بازار بورس عرضه میشود.
تجربه نشان داده که بیش از ۹۰% از عرضههای اولیهای که در بورس انجام میشوند سودآور هستند.
توجه داشته باشید که عرضه اولیه یک شرکت در بورس به این معنی نیست که آن شرکت، تازه کار خودش را شروع کرده است.
بلکه به این معنی است که به تازگی اجازه خرید و فروش سهام آن در بورس صادر شده است. حتی گاهی شرکتهای دولتی با سالها سابقه کار در این عرضه شرکت می کنند.
شرایط خرید و فروش سهام در عرضههای اولیه کمی با سهامهای عادی متفاوت است. حالا سوال درست این است که چگونه میتوان سهامهای این چنینی را خریداری کرد؟
چگونه عرضه اولیه بخریم؟
روشهای گوناگونی برای خرید عرضه اولیه سهام وجود دارد. اما در این مقاله فقط به روشهایی که در بورس تهران مورد استفاده قرار میگیرند میپردازیم.
تا همین چند وقت پیش، عرضههای اولیهای که در بورس انجام میشدند به روش حراج با اولویت زمان صورت میگرفتند.
به این ترتیب که سهمها طی فرآیندی که سرمایه گذاران حقیقی در آن نقشی نداشتند، ابتدا کشف قیمت میشد.
یعنی قیمتی که سرمایه گذاران برای اولین بار میتوانستند آن سهام را خریداری کنند، مشخص میگشت.
سپس با توجه به تعداد سهام شرکت و تعداد سهامی که قرار بود عرضه شود، سهمیه هر فرد برای خرید سهام عرضه اولیه مشخص و ساعت سفارش گذاری تعیین میگردید.
مثلا بورس اعلام میکرد که عرضه سهام شرکت «a» در ساعت ۱۲:۳۰ آغاز میشود و هر سرمایه گذار میتواند ۱۰۰۰ سهم را در قیمت ۱۰۰ تومان سفارش بگذارد.
پس در این روش، قیمت خرید، ساعت خرید و حداکثر حجم خرید از قبل کاملا مشخص میشد و شما باید در ساعت مشخص شده سفارش خود را در سیستم ثبت میکردید.
اگر هم تعداد سهمهای تقاضا شده از تعداد سهمهای عرضه شده بیشتر میشد، اولویت با افرادی بود که سفارش خود را زودتر ثبت کرده بودند.
اما مدتی است که روش خرید عرضه اولیه به روش بوک بیلدینگ تغییر پیدا کرده است.
بر اساس یک باور قدیمی در میان فعالان بازار، خرید عرضه اولیه سودآور است. تجربه نیز بر این باور مُهر تایید میزند.
چون تاکنون بیش از ۹۰% عرضههای اولیه بورس حداقل بین ۲۰-۳۰% سود را برای خریداران آن به ارمغان آوردهاند.
حتی در برخی موارد این سود به بیش از ۱۰۰% نیز رسیده است. این موضوع باعث شده که تقاضا برای سهمهایی که برای اولین بار عرضه میشوند افزایش پیدا کند.
این افزایش تقاضا در کنار محدودیتهای خریدی که در زمان عرضه اولیه وجود دارند، باعث میشود که تقاضا برای سهم عرضه شده نسبت به تعداد سهامی که در بازار عرضه میشود، بیشتر باشد.
در نتیجه، اگر سهام ارائه شده در زمان اولین عرضه را خریداری کنید به دلیل مواردی که گفته شد، به احتمال زیاد چند روزی شاهد صف خرید در سهمتان خواهید بود.
البته همانطور که گفته شد این اتفاق در بیشتر مواقع رخ میدهد و همیشگی نیست. پس نمیتوان از قبل با اطمینان گفت که قیمت آن سهم حتما در روزهای آینده رشد میکند.
همانطور که با هم گفتیم، یکی از علتهای رشد قیمت سهم بعد از اولین عرضه، وجود دو محدودیت است.
محدودیت در تعداد سهام قابل خریداری و محدودیت در تعداد سهام عرضه شده.
گذشته از اینها معمولا در این جور مواقع، سهام شرکت کمی ارزانتر از ارزش ذاتی که توسط تحلیلگران برآورد شده، عرضه میشود تا برای سرمایه گذاران جذابیت بیشتری داشته باشد.
این کار باعث افزایش تقاضا برای آن سهم میشود. این جذابیت قیمتی در کنار عواملی که توضیح داده شد، باعث میشود تا قیمت سهام شرکتها بعد از عرضه اولیه رشد کند.
بعد از مدتی با افزایش قیمت سهم و هم چنین عرضه سهامداران عمده و سرمایه گذارانی که در ابتدا سهم را خریداری کردهاند کمکم تقاضا برای سهم کاهش پیدا میکند.
در این هنگام میگویند که سهم، متعادل شده است. پس از این ماجرا، سرمایه گذاران با آن سهم نیز مثل سایر سهمهای بازار برخورد میکنند.
از این به بعد رشد و افت قیمت سهم به عملکرد آن شرکت بستگی پیدا میکند. حتی اگر آن سهم به شکل هیجانی رشد کرده باشد، باز هم این احتمال وجود دارد که افت زیادی را تجربه کند.
چه زمانی بهترین وقت برای فروش سهام عرضه اولیه است؟
عرضه اولیه سهام با حفظ منافع سرمایه گذاران باعث رونق بازار بورس و توسعه اقتصادی میشود.
در واقع این عرضه، یک رابطه برد–برد را ایجاد میکند. البته این بدان معنا نیست که سرمایه گذاران باید سهام تازه عرضه شده را برای مدت نامشخصی در سبد سرمایه گذاری خود داشته باشند.
از نظر تئوریک و بر اساس آنچه در دنیا رایج است قیمت فروش عرضه اولیه سهام را به گونهای تعیین میکنند تا شرکتکنندگان بتوانند از بازدهی ۱۰ تا ۲۰ درصدی بهرهمند شوند.
در حقیقت، نمیتوان در مورد زمان مناسب برای فروش سهام اولین عرضه نظر قطعی داد. چون این موضوع به عوامل مختلفی مانند نیاز شما به نقدینگی حاصل از این عرضه، خرید اولین عرضه به صورت اعتباری از کارگزار و در نتیجه تسویهحساب با آن و مواردی از این دست، بستگی دارد.
سهامداران میتوانند از فردای روز عرضه، سهام خود را به فروش برسانند. اما برای دانستن بهترین زمان برای فروش سهم، باید برخی موارد را در نظر داشته باشید:
- ارزیابی وضعیت فعلی و آینده شرکت عرضه شده در بازار بورس
- توجه به میزان بزرگی و کوچکی شرکت عرضه شده در بازار بورس
- مطالعه تحلیل بنیادی سهام عرضه اولیه در سایتهای تحلیلگری و کانالهای خبری کارگزاریها
- بررسی رفتار سهامداران عمده در ایام معاملات سهم پس از اولین عرضه
تفاوت خرید عرضه اولیه با خرید و فروش سهام
همانطور که بیان شد هنگامی که سهام یک شرکت برای اولین بار در بورس عرضه شود، به روز اول عرضه سهام، اصطلاحاً روز عرضه گفته میشود.
بنابراین انتشار سهام شرکتها برای اولین بار بهعنوان عرضه اولیه ارائه شده است.
در عرضه اولیه عمومی، نام شرکت و نماد سهم، تاریخ روز عرضه، تعداد سهام قابل عرضه، سهمیه خریدار حقیقی و حقوقی، دامنه قیمتی (کف و سقف قیمت) و مدیر عرضه مشخص است.
اما برای خرید سهام، محدودیتی در نظر گرفته نشده است و تا زمانی که عرضه برای خرید سهام وجود داشته باشد، شخص میتواند آن را با قیمت قابل معامله در بازار خرید نماید.
سهام شرکتها در عرضه اولیه، ارزانتر از ارزش واقعی آن است و در بیشتر مواقع عرضههای اولیه که در بورس انجام شده، سودآور بودهاند.
پس طبیعی است که تقاضا برای خرید عرضه های اولیه زیاد باشد و همه فعالین بازار بورس اوراق بهادار تمایل به خرید سهام عرضه اولیهای داشته باشند.
پس از روز عرضه سهام وارد بازار شده و معاملات عادی خود را آغاز میکند. پس از تبدیلشدن عرضه اولیه به سهام و بهنوعی متعادل شدن قیمت آن، برای خرید این سهام سرمایه گذاران میبایست به بررسی همهجانبه عوامل متعدد اثرگذار در سهم پرداخته و با احتیاط و بررسی تحلیلی، اقدام به ثبت سفارش نمایند.
خرید در روزهای پس از عرضه اولیه
در عرضه اولیه که معمولاً در یک روز مشخص اتفاق میافتد، تعداد سهام عرضهشده به سرمایهگذاران محدود است.
از طرفی قیمت سهام شرکتها در عرضه اولیه، ارزانتر از ارزش ذاتی آن است تا برای سرمایه گذاران جذابیت داشته باشد.
بنابراین تقاضا برای سهم افزایش مییابد و قیمت سهام بعد از عرضه اولیه، شروع به رشد میکند.
در این مرحله با توجه به پایین بودن قیمت سهام نسبت به ارزش ذاتی آن، سرمایه گذاران تمایل دارند در روز بعد از عرضه به تعداد دلخواه سهم بخرند.
این تمایل به خرید سهم باعث میشود تقاضای بسیار زیادی (صف خرید) از ابتدای روز معاملاتی برای خرید سهم تشکیل شود؛ اما چگونه میتوان روز پس از ارائه عرضه اولیه اقدام به خرید سهام نمود؟
با توجه به توضیحاتی که ارائه شد، سرمایه گذاران برای خرید سهم روز بعد از عرضه اولیه، باید رأس ساعت ۸:۳۰ سفارش خود را وارد سامانه معاملاتی کرده تا در اولویتهای اول صف خرید قرار گیرند.
البته از آنجایی که در روز بعد از ارائه عرضه اولیه کسی تمایل به فروش سهام خود ندارد، حجم عرضهها پایین و تقریباً بهجز تعداد محدود، کسی قادر به خرید سهم نیست.
خرید عرضه اولیه از کارگزاریهای مختلف
آیا میتوان از طریق چند کارگزاری به صورت همزمان، عرضه اولیه خرید؟
این سوال دغدغه بسیاری از فعالان بازار بورس است. با توجه به اینکه سازمان بورس از روش بوک بیلدینگ در عرضه های اولیه استفاده میکند، خرید سهم با چند کارگزاری امکانپذیر نیست.
چراکه هر سرمایه گذار با کد بورسی مختص خود، فقط یکبار میتواند سفارش ثبت کند و امکان خرید عرضه اولیه با یک کد بورسی از چند کارگزاری وجود ندارد.
بنابراین همانطور که در بالا ذکر گردید چنانچه سرمایه گذاران قصد خرید سهم بیشتری داشته باشند، میتوانند در روز بعد از عرضه اقدام به ثبت سفارش نمایند. یا اینکه پس از به تعادل رسیدن سهم در بازار اقدام به خرید سهام موردنظر کنند.
سخن آخر
میتوان گفت یکی از مهمترین مزیتهای عرضه اولیه، تأمین سرمایه برای راهاندازی یک کسبوکار جدید و یا توسعه و رشد یک کسبوکار قدیمی است.
عرضه اولیه به دلیل ارزشگذاری سهم، کمتر از ارزش واقعی آن، باعث ایجاد تقاضای زیادی برای خرید از جانب سرمایه گذاران میشود.
تقاضای زیاد برای خرید، قیمت پایین سهم و همچنین محدود بودن تعداد سهام قابل عرضه، در اکثر موارد باعث سودآور بودن و کم ریسک بودن عرضه اولیه میشود.
همینطور از آنجایی که تعداد سهام قابلعرضه، دامنه قیمتی (کف و سقف قیمت) و تاریخ شروع در این عرضه از قبل مشخص میشود، سرمایهگذاران کافی است در روز موعد وارد سامانه معاملاتی شده و اقدام به ثبت سفارش با تعداد و قیمت از پیش تعیینشده نمایند.
لازم به ذکر است که یک سرمایه گذار با یک کد بورسی تنها از یک کارگزاری میتواند عرضه اولیه خریداری کند.
در رابطه با بهترین زمان فروش عرضه اولیه هم قطعیتی وجود ندارد و مستلزم بررسی عوامل مؤثر در بازار است.