آشنایی با سبدگردانی و مدیریت پرتفوی
سبد سهام یا پُرتفُوی (به فرانسوی: Portefeuille) ترکیبی مناسب از سهام یا سایر دارایی‌ها است که یک سرمایه‌گذار آنها را خریداری کرده است.
هدف از تشکیل سبد سهام، تقسیم‌کردن ریسک سرمایه‌گذاری بین چند سهم است.
بدین ترتیب، سود یک سهم می‌تواند ضرر سهام دیگر را جبران کند.
یک ضرب‌المثل معروف میگوید: «همه تخم‌مرغ‌ها را در یک سبد نگذارید.»چرا که ریسک شکستن سبد، باعث نابودی همه تخم‌مرغ‌ها خواهد شد.
به طورکلی سرمایه گذاری در مجموعه ای از اوراق بهادار یا پرتفوی، بسیار کارآمدتر از سرمایه گذاری در یک سهم می باشد.
چون با افزایش تعداد سهام در سبد سرمایه گذاری، ریسک مجموعه کاهش می یابد.
علت کاهش ریسک تاثیرات مختلفی است که شرکت های سرمایه پذیر از شرایط متفاوت اقتصادی سیاسی و اجتماعی می پذیرند.
به عنوان مثال وقوع جنگ می تواند برای دو یا چند شرکت نتایج متضادی دربرداشته باشد.
فرض کنید سهام دو شرکت تولید کننده دارو و پتروشیمی در سبد سهام شما باشد ؛ در صورت ایجاد ناامنی در منطقه و درگیری شدید تقاضا برای دارو افزایش و امکان صادرات محصولات پتروشیمی کاهش خواهند داشت.
بازده سرمایه گذاری در پرتفوی معادل بازده متوسط آن پرتفوی خواهد بود.
اما ریسک پرتفوی در غالب موارد کمتر از متوسط ریسک سهام داخل سبد می باشد میزان آن بستگی دارد به تاثیر متقابل اتفاقات بر سهام داخل سبد.
مدیر پرتفوی شخصی حقوقی است که در قالب قراردادی مشخص و به منظور کسب انتفاع، به خرید و فروش اوراق بهادار برای سرمایه گذار میپردازد.
به مدیریت پرتفوی، سبدگردانی نیز گفته می شود.
هر گونه تصمیم گیری برای خرید یا فروش اوراق بهادار با هدف اداره پرتفوی مشتری توسط شخص دیگر را مدیریت پرتفوی می نامند و شخص تصمیم گیرنده را نیز مدیر پرتفوی می گویند.
براساس قانون بازار اوراق بهادار، سبدگردان شخصیتی حقوقی است که در قالب قراردادی مشخص و به‌منظور کسب انتفاع، به خریدوفروش اوراق بهادار برای سرمایه‌گذار میپردازد.
به‌بیان دیگر سبدگردانی عبارت از تصمیم به خرید، فروش یا نگهداری اوراق بهادار به‌نام سرمایه‌گذار معین توسط سبدگردان در قالب قراردادی مشخص، جهت کسب انتفاع برای سرمایه‌گذار است.
و منظور از سبد اختصاصی، مجموع دارایی‌های موضوع سبدگردانی(اعم از وجه نقد، سهام، اوراق خزانه، صندوق‌های سرمایه‌گذاری، اوراق سکه بهار آزادی و …) است که به مشتری معینی تعلق دارد.
سبدگردانی، همان‌طور که از نامش پیداست، چیدمان صحیح دارایی‌ها در قالب یک سبد مشخص است .
که مالکیت آن کاملا متعلق به سرمایه‌گذار بوده و میزان هر یک از دارایی‌ها و زمان خریدوفروش آنها نیز به‌دقت توسط سبدگردان تعیین و پایش می‌شود.
ارائه این خدمت مالی به سرمایه‌گذاران در جهان قدمتی بیش از نیم‌قرن دارد.
اما در بازار نوپای ایران پس از تجربه ایجاد صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک، اخیرا «سبدگردانی» مورد توجه قرار گرفته است.
هرچند تا پیش از این نیز تجربه سبدگردانی به‌طور غیررسمی در یک دهه اخیر در بورس تهران وجود داشته است.
سبدگردانی فرآیندی است که طی آن فرد خبره در امر سرمایه‌گذاری با همکاری تیمی از تحلیل گران حرفه ای و بر اساس خصوصیات، سطح ریسک‌پذیری و سرمایه هر سرمایه‌گذار، سبدی مناسب از دارایی های متنوع برای او تشکیل داده و به‌صورت مستمر بر آن نظارت و اعمال مدیریت می‌کند.
همچنین، با توجه به تغییر عوامل اثرگذار بر محیط سرمایه‌گذاری، تصمیمات لازم در جهت رسیدن به اهداف سبد و افزایش ارزش آن از طرف مدیر اتخاذ می‌شود.
مزیت عمده سبدگردانی در استفاده از توان حرفه‌ای مدیر سبد و مشاوره‌های تیم مدیران سرمایه‌گذاری است.
این مسئله باعث می‌شود که تمام تصمیمات گرفته‌شده با دقت و بررسی لازم بر روی گزارش‌های مالی و اخبار بازار سرمایه به انجام برسد.
و در واقع ارجحیت و تمایز سبدگردانی نسبت به سرمایه‌گذاری انفرادی یا از طریق سایر نهادهای بازار سرمایه در همین نکته نهفته است.
همان‌طور که اشاره شد، در فرآیند سبدگردانی برای هر یک از سرمایه‌گذاران، به‌صورت جداگانه سبدی تشکیل می‌شود که ترکیب آن با توجه به سطح ریسک‌پذیری سرمایه‌گذار و میزان سرمایه او تعیین و نظرات شخصی او در مورد سرمایه‌گذاری در نظر گرفته می‌شود.
این یک تفاوت مهم در سبدگردانی نسبت به صندوق‌های مشترک است.
از این‌رو خدمت سبدگردانی ساختاری منسجم، دقیق‌تر و درعین‌حال منعطف و منصفانه‌تر با در نظر گرفتن خصوصیات فردی مشتری به وی پیشنهاد می‌دهد.
از آنجا که سبدگردانی، مدیریت اختصاصی دارایی های اشخاص بوده و هزینه بالاتری نسبت به سایر خدمات قابل ارائه از جمله صندوق های سرمایه گذاری دارد در نتیجه شرکت‌های سبدگردان حداقلی از سرمایه را برای پذیرش لحاظ می‌کنند(بعنوان مثال از 5 میلیارد تومان به بالا) .
از سوی دیگر به دلیل شرایط خاص قراردادهای سبدگردانی این خدمت الزاما مناسب تمامی سرمایه گذاران نیست.
زیرا مدت زمان قرارداد یک سال بوده و در صورت خروج پیش از دوره اتمام قرارداد محدودیت‌هایی در زمان خروج اعمال خواهد شد.
علاوه بر این، دید بلندمدت متقاضی استفاده از این خدمت در کنار شناخت نسبی او از سازوکار بازار سرمایه پیش نیازهای دیگری است که عدم وجود آنها امکان ارائه خدمات در این حوزه را محدود می‌کند.
گرچه سبدگردانی را می‌توان یکی از با ارزش‌ترین خدمات قابل ارائه در حوزه مدیریت دارایی دانست، اما این موضوع نافی ارزش سایر خدمات قابل ارائه در این حوزه نیست.
صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک نیز می‌توانند منافع بسیاری برای متقاضیان سرمایه‌گذاری در بورس خلق کنند که دست کمی از خدمات سبدگردانی ندارد.
در واقع می‌توان این دو محصول حوزه مدیریت دارایی را در بسیاری از موارد همچون بهره مندی از مدیریت حرفه ای و فعال دارایی، استفاده از تجارب، دانش و توانمندی‌های متخصصان خبره، کاهش ریسک سرمایه‌گذاری در بورس، افزایش احتمال کسب بازده بالاتر و موارد از این دست مشابه دانست.
تفاوت عمده این دو محصول به انتظارات از سرمایه‌گذاری، دوره مدنظر جهت سرمایه گذاری و شناخت شخص سرمایه‌گذار نسبت به بازار سرمایه باز می‌گردد.
شرایط و قوانین سبدگردانی
سبدگردانی از خدمات قابل ارائه توسط کارگزاری‌ها و سایر شرکت‌های دارای مجوز از سازمان بورس است.
با بستن قرارداد سبدگردانی، سرمایه‌گذار مسئولیت مدیریت دارایی و معاملات اوراق بهادار را به افراد خبره که مهارت و دانش و تجربه برای اینکار را دارند واگذار می‌کند.
این خدمات بطور اختصاصی به سرمایه‌گذار بصورت جداگانه ارائه می‌شود. (برخلاف صندوق سرمایه‌گذاری که سرمایه تعداد زیادی از افراد با هم مدیریت می‌گردد).
آیا سپردن سرمایه به سبدگردان ضرورت دارد؟
این سوال پیش می‌آید که چرا ما خودمان سرمایه‌مان را در بورس در اختیار نگیریم و خودمان خرید و فروش نکنیم.؟
زمانی که تازه در بورس شروع به کار کرده بودم از روی کم تجربگی سهمی رو که فکر می‌کردم خوب است به دیگران معرفی می‌کردم بدون توجه به شناخت آن فرد از بازار سرمایه.
تا اینکه سهم فولاد مبارکه به من نشان داد که معرفی و خرید یک سهم همه فرایند سرمایه‌گذاری نیست.
داستان بر می‌گردد به اوایل اردیبهشت ۸۷ فولاد مبارکه اصفهان یک سالی بود که در بورس عرضه شده بود.
اما بعد از یک رشد ۵۰ درصدی، بیش از چند ماه بود که در قیمت ۳۰۰ تومان در جا می‌زد. یک تحلیل را کار کردم در موردش و متوجه شدم که سهم پتانسیل رشد خوبی دارد.
هر کسی به من می‌گفت چی بخرم، فولاد رو بهش توصیه می‌کردم.
از جمله خواهرم که مبلغی پس‌انداز داشت و می‌خواست خانه بخرد و من با کلی اصرار بهش گفتم فولاد بخرد.
اگر اشتباه نکنم اردیبهشت فولاد روی قیمت ۳۳۰ تومان خرید. فولاد شروع کرد به رشد کردن؛ یک نفس تا ۵۰۰ تومان رفت.!
بعد از آن هم رفت مجمع و فکر کنم ۶۰ تومان سود تقسیم کرد و با حفظ روند رشد مناسبی قیمت آن به ۶۰۰ تومان در اواسط تیر ماه رسید. یعنی در کمتر از ۲ ماه ۱۰۰ درصد بازده.!
البته بعدش بخاطر عرضه‌های فرهنگیان تا ۵۶۰ تومان افت کرد و من فکر کنم در قیمتی حدود ۵۷۰ یا ۵۸۰ فروختم و خوشحال هم بودم.
اولین سود ۱۰۰ درصدی زندگیم بود و از آن قشنگ‌تر برایم این بود که خودم این سهم را تحلیل کرده بودم.
بعد از آن سهم در مسیر ریزش افتاد که ناشی از بحران جهانی سال ۲۰۰۸ بود و بدون اینکه فرصت خاصی به کسی بدهد، شهریور ماه به ۳۷۰ تومان رسیده بود.!
بعد هم که نماد رو بستند و با باز شدن نماد در آبان، قیمت آن به ۲۲۰ تومان کاهش یافت.
هیچ وقت آن روز کذایی را یادم نمیرود! زمانی که داشتم کدها رو نگاه می‌کردم، ناگهان کد خواهرم رادیدم.؛
یادم رفته بود به خواهرم بگویم سهم خود را بفروشد.!
همان پولی را که برای خرید خانه کنار گذاشته بود و به اصرار من، با آن سهم فولاد خریده بود، حالا ۱۵ درصد زیان داده بود.!
من واقعا توصیه بدی نکرده بودم.
یک خرید خوب انجام داده بود، حتی آن سرمایه‌گذاری ۱۰۰ درصد سود داده بود.؛
اما چون من یادم نبود که در زمان مناسب به او بگویم بفروشد، سهام او با زیان ۱۵ درصدی مواجه شده بود و من کلی تلاش کردم تا توانستم بعد از یک سال زیانش را جبران کنم و پولش را با یک سود بانکی به او برگردانم.
البته شانس آوردم خانه بالا نرفته بود.
از آن روز هر کسی میگوید “چی بخرم؟”، برایش توضیح می‌دهم که اگر می‌خواهد سهامی را برای خرید به او معرفی کنم، باید اجازه فروشش هم در اختیار خودم باشد.
گرچه براساس آمارها، بازار سرمایه پربازده‌ترین بازار در کشور در طول 10 سال اخیر بوده ولی در این مدت آیا همه افرادی که در بورس فعال بوده‌اند توانسته اند سودی از این بازار بدست آورند؟
مردم عادی چگونه می‌توانند با نبود تجربه و دانش کافی از سود این بازار بهره‌مند شوند؟ پاسخ استفاده از خدمات سبدگردانی است.
خدماتی که با استفاده از آن، نیازی نخواهد بود فرایند یادگیری مفاهیم بورسی، مفاهیم حرفه‌ای، کسب تجربه و مهارت را طی کنید و سرمایه خود را به فردی حرفه‌ای می‌سپارید تا برای شما خرید و فروش انجام دهد.
سود سبدگردانی چقدر است؟
آیا اصلا ارزش دارد که سرمایه خودمان را به سبدگردان بسپاریم؟ بهتر نیست آنرا در بانک قرار دهیم و خیال خودمان را راحت کنیم؟
شاید سبدگردانی برای شما مفهوم ناآشنایی به نظر برسد اما با خواندن این راهنما از سایت بورس لند و تماس با یک سبدگردان حرفه‌ای کاملا در مورد این موضوع اطلاعات کافی را کسب خواهید کرد.
اگر بخواهیم در یک کلام سود سبدگردانی را بگوییم، سود سبدگردانی متغیر است، چون بورس غیرقابل پیش‌بینی است و نمی‌توان سودی تضمین شده را در سبدگردانی پیش‌بینی کرد.
اما نکته جالب اینجاست: سبدگردان فقط زمانی از شما کارمزد کسر خواهد کرد که بتواند بیش از سود بانکی برای شما سود بسازد، بنابراین بیشترین تلاش خود را خواهد کرد تا سودی بیشتر از سود بانکی برای شما کسب کند تا خود نیز بتواند کارمزد خود را بدست آورد.
انتخاب سبدگردان مناسب
مهمترین و حساس‌ترین بخش در مورد اینکه دارایی‌هایمان را به کدام یک از سبد گردان‌های رسمی بدهیم انتخاب مناسبترین سبد گردان است.
چهار معیار زیر از مهمترین نکات در انتخاب یک سبدگردان مناسب است:
الف- سابقه سبدگردان در مدیریت دارایی‌ها
و میزان بازدهی کسب شده در آنها
ب- دارا بودن ساختار سبدگردانی و تیم تحلیل
ج- مقدار منابع در اختیار
د- خوشنامی در بازار سرمایه
کلام آخر
حال که سبدگردان مناسبی انتخاب کرده و به نکات مهم پیش از سرمایه‌گذاری دقت کردیم، برای شروع کار نیاز به انعقاد یک قرارداد رسمی با سبدگردان خود داریم.
این قرارداد که به‌طور رسمی و مطابق با فرمت ارسالی سازمان بورس و اوراق بهادار است، فیمابین شرکت دارای مجوز سبدگردانی و سرمایه گذار منعقد می گردد.
طی این قرارداد برای سرمایه‌گذار کد بورسی سبدگردانی اختصاصی از طریق شرکت سپرده گذاری مرکزی صادر می‌شود.
این کد بنام سرمایه گذار بوده ولی سبدگردان با استناد به قرارداد فی مابین می‌تواند در آن با اختیار خود، معاملات مورد نظر را انجام دهد.
به عبارتی منابع زیر کلید سرمایه گذار توسط سبدگردان مدیریت می‌شود.